HET VERHAAL VAN
DE DAMSE VAART
De Damse Vaart, ook het Napoleonkanaal genoemd en
misschien wel ’s lands meest
pittoreske kanaal, mag dan dankzij ‘200 jaar slag bij Waterloo’ in de
kijker staan, zijn geschiedenis is heel wat
ouder.
Historicus Jan Hutsebaut vertelt het verhaal van een bijzonder kanaal. Een verhaal doorspekt met krijgsgevangenen, burenruzies en stadsdelen die verdwijnen.
“Damme was het verst bevaarbare punt en al heel snel, zo rond 1180, werd, in opdracht van Brugge, een kanaal gegraven tussen Damme en Brugge zodat Brugge over een zeehaven kon beschikken”, weet Jan Hutsebaut.
In de 12de, 13de eeuw floreert Damme en de stad groeit uit tot de eerste belangrijke haven van Vlaanderen, voorhaven van Brugge en Gent.
“Eeuwen later verzandt de Zwingeul en de steeds grotere schepen geraken niet meer tot in Damme, de havenfunctie wordt overgenomen door onder andere Sluis.
In Sluis worden goederen overgeladen op kleinere schepen die dan via Damme naar Brugge kunnen koers zetten. Maar ook die oplossing verzandt.”
Er volgt een drastische aanpak van
het probleem. “Naast de oorspronkelijke
geul wordt een tweede kanaal gegraven,
de Verse Vaart genoemd, en wanneer de
relaties tussen Brugge en Damme wat bekoelen, graaft Brugge zelfs een kanaal rond
Damme.”
In de woelige 16de eeuw krijgt
Damme zijn vestingen en wordt zowel de
geul als het kanaal voor een stuk afgesloten.
Op het einde van de 18de eeuw beschikt
Damme wel over waterlopen en kanalen,
op sommige plekken zelfs twee naast elkaar, maar van scheepvaart is er nog weinig
sprake.
De verbinding Brugge-Damme-Sluis is al lang niet meer bevaarbaar.
Historicus Jan Hutsebaut vertelt het verhaal van een bijzonder kanaal. Een verhaal doorspekt met krijgsgevangenen, burenruzies en stadsdelen die verdwijnen.
Damme, de eerste belangrijke haven van Vlaanderen
Deze historie begint in 1134 wanneer een
reeks overstromingen het bestaande geulenstelsel omtoveren tot de Zwingeul die
vertrekt aan het huidige Zwinreservaat
om in Sluis een bocht te nemen en zo tot
in Damme te reiken.Getijdengeulen In de 9e eeuw staat Brugge via getijdengeulen in verbinding met de zee. |
“Damme was het verst bevaarbare punt en al heel snel, zo rond 1180, werd, in opdracht van Brugge, een kanaal gegraven tussen Damme en Brugge zodat Brugge over een zeehaven kon beschikken”, weet Jan Hutsebaut.
In de 12de, 13de eeuw floreert Damme en de stad groeit uit tot de eerste belangrijke haven van Vlaanderen, voorhaven van Brugge en Gent.
Het Zwin & het Reiekanaal Vanaf 1180 varen zeeschepen het Zwin op tot Damme. Dan gaat het per binnenschip via het Reiekanaal naar Brugge |
“Eeuwen later verzandt de Zwingeul en de steeds grotere schepen geraken niet meer tot in Damme, de havenfunctie wordt overgenomen door onder andere Sluis.
In Sluis worden goederen overgeladen op kleinere schepen die dan via Damme naar Brugge kunnen koers zetten. Maar ook die oplossing verzandt.”
Zeeschepen varen tot Sluis. Dan gaat het per binnenschip langs de verzande Zwingeul en het Reiekanaal naar Brugge. |
De Verse Vaart, het nieuwe Brugse zeekanaal. Het kanaal maakt een grote bocht rond Damme. |
Reproductie van kaart van Jacob van Deventer (1550-1560)
De Korenmarkt is in de Middeleeuwen het grootste stadsplein in Damme.
Het verdween bij de aanleg van de Damse vaart.
|
De verbinding Brugge-Damme-Sluis is al lang niet meer bevaarbaar.
1623 : Sinds Sluis in het buitenland ligt, loopt de verbinding tussen Brugge en de zee over Oostende. |
Dat is de toestand die Napoleon aantreft.
De kleine Franse krijgsheer kan niet meer
op de Noordzee en wil kost wat kost een
verbinding tussen Duinkerke en Antwerpen, zijn twee oorlogshavens. “Precies
daarom wou hij een kanaal graven dat
Brugge via Sluis met Breskens verbond
zodat hij via de Westerschelde Antwerpen
kon bereiken. Een militaire reden dus,
maar Napoleon had ook economische
motieven: via die nieuwe vaarroute konden immers ook goederen getransporteerd
worden.
Wanneer Napoleon in 1814 voor het eerst
verslagen wordt, is het kanaal nog niet af.
Hier en daar is wel een stuk klaar. Het stuk
tussen Brugge en Damme is af, net zoals het stuk voorbij Damme tot voorbij De
Siphon. Maar de werkzaamheden worden gestaakt. Napoleon belandt in Elba en
wanneer België in 1815 bij Nederland gevoegd wordt, komt het onafgewerkte kanaal niet meteen ter sprake.
“Maar al snel wordt Napoleons idee weer opgepikt en in 1817 volgt een aanbesteding, in 1818 wordt verder gegraven. Sterker nog, het kanaal snijdt dwars door Damme en de stad wordt zowat gehalveerd. Bestaande vaarten worden opgevuld, de Korenmarkt verdwijnt, kortom de komst van dat nieuwe kanaal laat grote sporen na.”
Er wordt traag maar gestaag verder gegraven tot op 1 kilometer voor Sluis. Napoleon was van plan om Sluis links te laten liggen want hij wilde zo efficiënt mogelijk Breskens bereiken. “De Nederlanders volgen Napoleon gedeeltelijk. Geen kanaal tot in Sluis dus. Hun redenen zijn onbekend. Was het geld op? Vreesden ze de Belgische onafhankelijkheid of hadden ze het gewoon gehad met dat jarenlange graven?” In 1829 pikken ze het Breskensplan van Napoleon toch weer op. Er worden plannen getekend.
De revolutie van
1830 betekent het einde van het project.
Wanneer België in 1830 onafhankelijk
wordt, ligt het nieuwe kanaal er maar wat
te liggen. Gebruikt wordt het niet. De
Belgische staat laat bovendien bij Oostkerke dammen opwerpen, kwestie van de Nederlandse buren in geval van nood te
kunnen afweren. Wanneer er negen jaar
later een wapenstilstand komt, verdwijnen
die dammen en kan het kanaal eindelijk
bevaren worden.
“Er komt een barge die personen en goederen van Brugge naar Sluis, of tot op 1 kilometer van Sluis, brengt. De boeren uit de streek verschepen zo hun oogst naar de markt van Brugge en langs de vaart ontstaat ook economische activiteit. Zo verrijzen er her en der steenbakkerijen die tot in de jaren 1970 dienst zullen doen.”
Kruiwagen met rijshout en spade |
“Maar al snel wordt Napoleons idee weer opgepikt en in 1817 volgt een aanbesteding, in 1818 wordt verder gegraven. Sterker nog, het kanaal snijdt dwars door Damme en de stad wordt zowat gehalveerd. Bestaande vaarten worden opgevuld, de Korenmarkt verdwijnt, kortom de komst van dat nieuwe kanaal laat grote sporen na.”
Tot in Sluis
Er wordt traag maar gestaag verder gegraven tot op 1 kilometer voor Sluis. Napoleon was van plan om Sluis links te laten liggen want hij wilde zo efficiënt mogelijk Breskens bereiken. “De Nederlanders volgen Napoleon gedeeltelijk. Geen kanaal tot in Sluis dus. Hun redenen zijn onbekend. Was het geld op? Vreesden ze de Belgische onafhankelijkheid of hadden ze het gewoon gehad met dat jarenlange graven?” In 1829 pikken ze het Breskensplan van Napoleon toch weer op. Er worden plannen getekend.
“Er komt een barge die personen en goederen van Brugge naar Sluis, of tot op 1 kilometer van Sluis, brengt. De boeren uit de streek verschepen zo hun oogst naar de markt van Brugge en langs de vaart ontstaat ook economische activiteit. Zo verrijzen er her en der steenbakkerijen die tot in de jaren 1970 dienst zullen doen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten